Kakasbos. Bir Süvari Tarikatı mı?

KAKASBOS. BİR SÜVARİ TARİKATI MI?

Burdur, Tefenni'nin güneybatısında Kakasbos kutsal alanı. Thomas Corsten ve Oliver Hülden, Kibyratis Araştırmaları 2010, ANMED 2011

M.S. 2. ve 3. yüzyıllarda Kuzey Likya-Güney Frigya-Güneybatı Pisidia bölgesinde, kaya kabartmalarında ve adak stellerinde işlenen yeni bir kült figürüyle karşılaşıyoruz. Eli sopalı bir atlı kahraman olarak betimlenen Kakasbos bu bölgelerin kent yerleşimleri dışındaki yüksek kayalık kesimlerinde sıkça görülmekte, ancak yerleşim yerlerinde adına inşa edilmiş bir tapınak ya da kutsal alana rastlanmamaktadır. Eli sopalı biçimiyle Herakles’i andıran kahraman / tanrıya ilişkin herhangi bir mit bulunmamakta, bu da, kökenine dair çıkarımlarda bulunmayı güçleştirmektedir.     

Burada, Kakasbos’un kimliğini, aynı dönemde Gaziantep kökenli Jupiter Dolichenus ve Tarsus kökenli Mithras gibi Roma askerleri arasında popülerlik kazanmış yeni kültler çerçevesinde kavramaya çalışacağım.

Kakasbos kültünün yaygın ilgi gördüğü Güney Frigya-Kuzey Likya bölgesindeki Kibyra’da, Strabon’un anlattıklarına göre önemli sayıda bir süvari birliği bulunmaktaydı. Strabon’a göre Kibyra, liderlik ettiği dörtlü şehir konfederasyonuna 30.000 piyade ve 2.000 süvari temin edebiliyordu. Rakamlar abartılı görünse de, Kibyra’nın deri ve demir işleyiciliği alanındaki başat konumu kentin hatırı sayılır bir askeri güce altyapı sağladığını göstermektedir.

Askerlerin ortodoks inanca paralel bir inancı benimsemesi sık görülen bir durumdur. Osmanlı yeniçeri ocağı ana akım İslamdan ayrı olarak Bektaşi tarikatını benimsemiştir. Askerlik hayatının risklerine ve disipline istinaden ocaktan ayrılana kadar evlenmeme şartını kabul eden askerlere sivil hayata dair kurallar hitap etmemekte, ayrıca özel kurallara biat gerektiren bir tarikata üyelik mesleki ayrıcalık hissi vermektedir. Rodos şövalyeleri de benzer şekilde ayrık bir tarikatı benimsemişler, Fatih döneminde Papa, Midilli adasında Rodos şövalyelerine benzer Hz. Meryem merkezli bir şövalye tarikatının kurulmasını tavsiye etmiştir.       

Bu bağlamda Kakasbos’un Kuzey Likya-Güney Frigya-Güneybatı Pisidia bölgesinde eğitim alan süvari birlikleri için, adına yemin ettikleri bir savaşçı tanrı olarak benimsenen bir tanrı / kahraman olması olasıdır. Belki de kırsal alanda yüksek kayalık kesimlerdeki kabartmalar, birliklere yeni alınan süvarilerin yemin törenlerinin gerçekleştirildiği mekanları işaret ediyordu.